ماه گرفتگی چیست و چگونه رخ می‌دهد؟

ماه گرفتگی زمانی اتفاق می‌افتد که زمین بین خورشید و ماه قرار می‌گیرد و سایه آن روی ماه می‌افتد. خسوف فقط در طول ماه کامل رخ می‌دهد. این پدیده بین تماشاگران آسمان در سراسر جهان بسیار محبوب است. زیرا برای لذت بردن از آن، برخلاف خورشیدگرفتگی، نیازی به تجهیزات تخصصی نیست. در سال ۲۰۲۴، زمین دو ماه گرفتگی را تجربه خواهد کرد. یک ماه گرفتگی نیم‌سایه‌ای در ۲۵ مارس و یک ماه گرفتگی جزئی که در ۱۷ تا ۱۸ سپتامبر رخ خواهد داد. برای شناخت بیشتر این پدیده زیبا تا انتهای این مقاله با ما همراه باشید.

ماه گرفتگی چیست؟

ماه گرفتگی زمانی رخ می‌دهد که زمین مانع رسیدن نور خورشید به ماه می‌شود و روی سطح ماه سایه می‌اندازد. وقنی زمین خورشید را مسدود می‌کند، دو سایه ایجاد می‌کند که در طول خسوف روی ماه می‌افتد. سایه اول یا آمبرا کامل و تیره است و سایه دوم که به‌ عنوان نیم‌سایه شناخته‌ می‌شود، بیرونی و جزئی است. خسوف بسته به محل قرار گرفتن خورشید، زمین و ماه در زمان وقوع، در یکی از سه دسته زیر قرار می‌گیرد.

• ماه گرفتگی کامل: سایه زمین روی کل ماه می‌افتد.
• ماه گرفتگی جزئی: در این حالت، فقط بخشی از ماه زیر سایه زمین قرار می‌گیرد. سایه زمین در سمت ماه رو به زمین تاریک به نظر می‌رسد. به گفته ناسا، اینکه چه مقدار از سایه را می‌بینیم به همترازی خورشید، زمین و ماه بستگی دارد.
• ماه گرفتگی نیم‌سایه‌ای: قسمت بیرونی رنگ‌ پریده سایه زمین روی ماه می‌افتد. این نوع خسوف به اندازه دو نوع دیگر قابل ‌مشاهده نیست.

 

چرا ماه گرفتگی رخ می دهد؟

خسوف زمانی اتفاق می‌افتد که ماه هنگام کامل بودن در آسمان زمین دقیقا در مقابل خورشید قرار بگیرد. با این‌ حال هر ماه، یعنی در هر ماه کامل، یک خسوف نداریم. دلیل این امر ساده است. مدار ماه کمی بیش از ۵ درجه به سمت مدار زمین متمایل است. بنابراین، ماه کامل معمولا از بالا یا پایین سایه زمین می‌گذرد. وقتی خورشید، زمین و ماه در یک راستا قرار بگیرند و ماه به‌ طور جزئی یا کامل از زیر سایه زمین عبور کند، خسوف رخ می‌دهد.

ماه گرفتگی کامل چیست؟

وقتی که ماه به‌ طور کامل وارد مخروط سایه تاریک زمین (آمبرا) می‌شود، ماه گرفتگی کامل اتفاق می‌افتد. در فاصله متوسط ماه از زمین که ۲۳۹۰۰۰ مایل (۳۸۳۰۰۰ کیلومتر) است،‌ قطر آمبرا تقریبا به ۵۸۰۰ مایل (۹۳۳۴ کیلومتر) می‌رسد. قطر ماه نزدیک به ۲۲۰۰ مایل (۳۵۴۰ کیلومتر) است، بنابراین به‌ راحتی در سایه زمین پنهان می‌شود.

برای اطلاع از مقاله خورشیدگرفتگی چیست؟ روی لینک کلیک کنید.

در طول ماه گرفتگی چه اتفاقی می‌افتد؟

در طول خسوف، خورشید، زمین و ماه به‌ صورتی در یک راستا قرار می‌گیرند که زمین مانع رسیدن نور خورشید به ماه می‌شود و سایه‌ای روی سطح ماه می‌اندازد. این‌که ماه در نیم‌سایه قرار بگیرد یا سایه کامل، نوع خسوف را تعیین می کند. مثلا در طول خسوف کامل، سایه زمین به‌ طور کامل سطح ماه را می‌پوشاند.

چرا ماه در طول خسوف قرمز می‌شود؟

در طول خسوف کامل، سطح ماه قرمز به ‌نظر می‌رسد و به‌ همین دلیل لقب ماه خونی را آن داده‌اند. ظاهر قرمز وهم‌انگیز ماه در این شرایط به دلیل تعامل نور خورشید با جو زمین است. وقتی نور خورشید به زمین می‌رسد، جو طول موج‌های مختلفی را پراکنده کرده و فیلتر می‌کند. طول موج‌های کوتاه‌تر مانند نور آبی به بیرون پراکنده می‌شوند، در حالیکه طول‌موج‌های بلندتر مانند قرمز به سمت سایه زمین خم یا شکسته می‌شوند.

وقتی که ماه در طول خسوف کامل از سایه کامل زمین عبور می‌کند، نور قرمز از سطح ماه منعکس می‌شود و به آن ظاهر قرمز خونی می‌دهد. به گفته دانشمندان ناسا، اینکه ماه در طول خسوف کامل چقدر طلایی، نارنجی یا قرمز به نظر برسد، به مقدار غبار، آب و سایر ذرات در جو زمین بستگی دارد. سایر عوامل جوی مانند دما و رطوبت نیز بر ظاهر ماه هنگام خسوف تاثیر می‌گذارند.

 

ماه گرفتگی هر چند وقت یک بار اتفاق می‌افتد و چقدر طول می‌کشد؟

از نظر نجوم، خسوف پدیده نسبتا رایجی است و طبق گفته موزه تاریخ ملی، هر سال حدود سه ماه گرفتگی رخ می‌دهد. طبق آمار، تقریبا ۲۹ درصد از ماه گرفتگی‌ها کامل هستند.

خسوف کامل را می توان از هر جایی به‌ طور متوسط هر ۲.۵ سال یک بار مشاهده کرد. این پدیده معمولا چند ساعت طول می‌کشد و تمام مدت آن (مدت زمان تاریکی کامل ماه) بین ۳۰ دقیقه تا بیش از یک ساعت است. خسوف راحت‌تر از خورشیدگرفتگی قابل‌ مشاهده است. زیرا از هر جایی را که ماه در آن در بالای افق قرار دارد، با چشم غیرمسلح می‌توان دید.

تفاوت خسوف با کسوف چیست؟

خورشیدگرفتگی یا کسوف زمانی رخ می‌دهد که ماه از مقابل خورشید عبور می‌کند. در مقابل، خسوف زمانی اتفاق می‌افتد که ماه از سایه زمین عبور می‌کند. جالب است که بدانید خورشیدگرفتگی همیشه حدود دو هفته قبل یا بعد از ماه گرفتگی رخ می‌دهد. فراموش نکنید که هیچ وقت نباید به‌ طور مستقیم به خورشید نگاه کنید، حتی در زمان خورشیدگرفتگی کامل. برای تماشای کسوف باید از محافظی مانند عینک خورشیدگرفتگی تاییدشده یا دوربین‌های فیلتردار استفاده کنید.

چگونه می‌توان ماه گرفتگی را مشاهده کرد؟

خسوف یکی از پدیده‌هایی است که به‌ راحتی می‌توان آن را رصد کرد. برای تماشای خسوف کافی است بیرون بروید، به بالا نگاه کنید و از جلوه زیبای آن لذت ببرید. هیچ نیازی به تلسکوپ یا تجهیزات خاص دیگر نیست. با این‌ حال، دوربین‌های دوچشمی یا تلسکوپ‌های کوچک جزئیات سطح ماه را نشان می‌دهند. اگر خسوف در زمستان است و می‌خواهید کل فرایند را تماشا کنید، نوشیدنی گرم و پتو یا صندلی برای راحتی همراه داشته باشید.

برای اطلاع از مقاله نپتون: همه چیز در مورد هشتمین سیاره منظومه شمسی روی لینک کلیک کنید.

نتیجه

دانشمندان نیز علاقه زیادی به تماشای خسوف دارند. نوآ پترو، دانشمند پژوهشی در مرکز پروازهای فضایی گودارد ناسا در مریلند می‌گوید: «ما می‌توانیم از آنچه در طول خسوف کامل روی سطح ماه می‌افتد، اطلاعات بسیار مفیدی به‌دست آوریم. درسته که برای دیدن خسوف نیازی به تجهیزاتی مثل تلسکوپ نیست ولی با تلسکوپ می توانید جزئیات بیشتری را از تغییرات ماه در زمان خسوف ببینید. در ضمن خرید تلسکوپ باعث می شود شما با دنیای جدیدی از این دنیا آشنا شوید و شگفتی های جدیدی را مشاهده کنید. اگر علاقمند به ستاره شناسی و نجوم هستید با خرید تلسکوپ از سایت موسسه طبیعت آسمان شب رویاهای خود را به حقیقت نزدیک کنید.

برای دانلود مقاله ماه گرفتگی چیست و چگونه رخ می‌دهد؟ روی لینک کلیک کنید.

 منبع: سایت موسسه طبیعت آسمان شب و ماه گرفتگی چیست و چگونه رخ می‌دهد؟

تمام چیزهایی که باید درباره ماه بدانید

ماه از ساده‌ترین اجرام آسمانی است که چون تقریبا همیشه جایش در آسمان مشخص است، راحت پیدا می‌شود. تغییرات حالت‌های ماه برای هزاران سال، وسیله‌ ای برای هدایت بشر بوده است. مثلا ماه‌ های تقویم تقریبا برابر با فاصله دو ماه کامل هستند اما مدار و حالت‌های ماه کمی پیچیده‌ تر عمل می‌کنند. قمر زمین همیشه چهره‌ای ثابت از خود به ما نشان می‌دهد اما دائما در حال تغییر است و این‌که چقدر از آن را می‌بینیم، به موقعیتش نسبت به زمین و خورشید بستگی دارد.

ماه چطور پدید آمد؟

قمر زمین مدت‌ها پیش در اثر برخورد یک شی بزرگ با زمین شکل گرفت. این برخورد باعث شد تکه‌ای از زمین جدا ‏شود و به‌دور آن بچرخد. دانشمندان بر این باورند که جرم جسمی که با زمین برخورد کرده، حدود 10 درصد ‏جرم زمین و از نظر اندازه، شبیه به مریخ بوده است.

این برخورد احتمالا حدود 95 میلیون سال پس از تشکیل ‏منظومه شمسی رخ داده است. تحقیقات اخیر شامل مطالعه مدارهای سیاره‌ای و تفاوت در عنصر تنگستن-182 بین ‏زمین و قمر آن، این نظریه را تایید می‌کنند. البته نظریه‌های دیگری نیز درباره شکل‌گیری قمر زمین وجود دارند، مانند ‏این‌ که زمین قمر را به دام انداخته، یا از دل زمین بیرون آمده است. حتی برخی معتقدند که زمین، قمر را از سیاره زهره ‏گرفته است. ‏

 

قمر زمین از چه چیزهایی تشکیل شده؟

قمر زمین از لایه‌های مختلفی شکل گرفته است. این قمر هسته آهنی کوچکی در مرکز خود دارد که حدود یک تا دو درصد از جرمش را تشکیل می‌دهد. اطراف هسته، گوشته‌ای متشکل از سنگ‌های متراکم غنی از آهن و منیزیم است که حدود 1330 کیلومتر ضخامت دارد.

بیرونی‌ترین لایه، پوسته ماه است که حدود 70 کیلومتر است و در اثر برخورد سیارک‌ها شکسته است. سطح قمر زمین پوشیده از چاله و دهانه‌های ناشی از این برخوردها است. قمر زمین آب‌ و هوا ندارد، به‌همین دلیل این دهانه‌ها فرسایش نداشته‌اند. سطح این قمر بیشتر از اکسیژن، سیلیکون، منیزیم، آهن، کلسیم، آلومینیوم، کروم، تیتانیوم و منگنز تشکیل شده است.

همچنین آثاری از آب روی سطح ماه پیدا شده است و گودال‌هایی وجود دارند که می‌توانیم از آن‌ها برای اکتشاف‌های طولانی‌مدت بهره ببریم. مشاهدات کنونی نشان می‌دهند که احتمال دارد آب در نزدیک قطب جنوبی ماه بیشتر باشد.

برای اطلاع از مقاله ۱۰ حقیقت شگفت انگیز درباره جو زمین به روی لینک کلیک کنید.

 

آیا ماه اتمسفر دارد؟

قمر زمین اتمسفر بسیار نازکی دارد و لایه‌ای از غبار یا حتی ردپا، قرن‌ها بدون تغییر سر جای خود می‌ماند. بدون اتمسفر، گرما نزدیک سطح نمی‌ماند و به‌همین دلیل، دما در قمر زمین بسیار متفاوت با زمین است. دمای روز در سمت آفتابی آن به 134 درجه سانتی‌گراد و در شب به منفی 153 درجه سانتی‌گراد می‌رسد.

قمر زمین چگونه با چرخش دور زمین، باعث ایجاد جزرومد می‎شود؟

گرانش ماه روی زمین موثر است و باعث افزایش و کاهش معینی در سطح دریاها می‌شود که به آن جزر و مد می‌گوییم. جزر و مد به میزان کمتر در دریاچه‌ها، جو و درون پوسته زمین نیز رخ می‌دهد.

وقتی سطح آب پایین می‌آید، جزر و وقتی سطح آب بالاتر از حالت عادی می‌رود، مد شکل می‌گیرد. مد در سمتی از زمین رخ می‌دهد که به قمر زمین نزدیک‌تر است و گرانشش، روی آن بیشتر تاثیر دارد. اما جزر به ‌دلیل اینرسی آب و در سمتی از زمین رخ می‌دهد که از قمر زمین دورتر است.

گرانش ماه همچنین چرخش زمین را کند کرده و روزهای ما را 2.3 میلی‌ثانیه در هر قرن طولانی‌تر می‌کند. با از دست‌دادن انرژی زمین، مهتاب هر سال حدود 3.8 سانتی‌متر از ما دورتر می‌شود. کشش گرانشی این قمر همچنین به تثبیت آب‌ و هوای زمین طی میلیاردها سال کمک کرده است تا زمین جایی مناسب برای حیات موجودات زنده باشد.

 

خسوف چیست؟

خسوف زمانی رخ می‌دهد که قمر، زمین و خورشید در یک خط مستقیم قرار بگیرند. در طول ماه‌گرفتگی، سایه زمین روی قمر می‌افتد و آن را قرمز نشان می‌دهد. این پدیده تنها در قمر زمین کامل رخ می‌دهد. از سوی دیگر کسوف یا خورشیدگرفتگی زمانی اتفاق می‌افتد که قمر بین خورشید و زمین حرکت کند و سایه‌اش را روی زمین بیندازد که فقط در قمر جدید رخ می‌دهد. بسته به این‌که قمر چقدر از خورشید را می‌پوشاند، کسوف کامل، حلقوی یا جزئی رخ می‌دهد. خورشیدگرفتگی کامل نادر است، زیرا سایه قمر در سطح زمین اندازه کوچکی دارد.

آیا فصل‌ها در ماه وجود دارند؟

محور زمین کج است که باعث می‌شود نیم‌کره شمالی و جنوبی در طول سال مقادیر متفاوتی از نور خورشید دریافت کنند. همین امر باعث شکل‌گیری فصل‌ها می‌شود. اما محور ماه فقط 1.5 درجه کج می‌شود و به‌همین دلیل تغییرات چندانی در نور خورشید یا فصل‌ها رخ نخواهد داد. بعضی از مناطق قمر همیشه در معرض نور خورشید هستند و تعدادی دیگر همیشه در سایه قرار دارند.

کاوش در ماه

1. مشاهدات اولیه از زمین

جوامع باستانی عقاید متفاوتی درباره قمر زمین داشتند. بعضی از آن‌ها فکر می‌کردند که کاسه‌ای از آتش یا آینه‌ای است که ویژگی‌های زمین را منعکس می‌کند. اما فیلسوف‌های باستان می‌دانستند که قمر، کره‌ای است که به دور زمین می‌چرخد و نور خورشید را منعکس می‌کند. آن‌ها بر این باور بودند که مناطق تاریک ماه، دریا و مناطق روشن آن، خشکی هستند. گالیله اولین فردی بود که قمر را از طریق تلسکوپ در سال 1609 مشاهده کرد و سطح ناهموار و کوهستانی را در آن کشف کرد که با باورهای رایج آن زمان متفاوت بود.

2. مسابقه تا ماه

در طول جنگ سرد، اتحاد جماهیر شوروی و آمریکا سفینه‌هایی بدون خدمه برای رصد سطح ماه فرستادند. امریکا در دهه‌های 1960 و 1970 فضانوردانی را برای فرود روی قمر زمین فرستاد و 6 ماموریت موفقیت‌آمیز داشت. ماموریت آپولو سنگ‌ها و خاک‌هایی را از سطح ماه بازگرداند که دانشمندان هنوز آن‌ها را مطالعه می‌کنند. اتحاد جماهیر شوروی همچنین ماموریت های رباتیکی داشت.

ماموریت مدرن

از دهه 1990، کشورهای مختلفی مانند ایالات متحده، ژاپن، چین، هند، اسرائیل و آژانس فضایی اروپا در اکتشاف ماه شرکت داشته‌اند. چین تنها کشوری است که با موفقیت روی سطح ماه عمل می‌کند و سایر این کشورها فرود تصادفی را تجربه کرده‌اند. همچنین روسیه، ژاپن و امارات متحده عربی در مورد ماموریت‌های آینده قمر بحث می‌کنند. در سال 2019، دونالد ترامپ اعلام کرد تا سال 2025 ماموریت آرتمیس برای فرود انسان روی ماه انجام می‌شود.

نتیجه

ماه دور زمین می‌چرخد و یک قمر به‌ شمار می‌آید اما جالب است بدانید با قطر حدودی 3475 کیلومتر، از پلوتون بزرگتر است. اندازه این قمر 27 درصد زمین است. به‌ همین دلیل ثاثیر زیادی روی سیاره‌مان می‌گذارد و حتی ممکن است عامل اصلی حیات روی سیاره باشد. در این مقاله بیشتر با قمر، نحوه شکل‌گیری و ویژگی‌هایش آشنا شدیم. کسانی که علاقه مند به رصد آسمان هستند می توانند با خرید تلسکوپ پدیده های آسمانی و قمر زمین را مشاهده کنند. خرید تلسکوپ در سایت تلسکوپ مطمئن و ایمن انجام می شود.

برای دانلود مقاله تمام چیزهایی که باید درباره ماه بدانید روی لینک کلیک کنید.

‏منبع: سایت موسسه طبیعت آسمان شب و تمام چیزهایی که باید درباره ماه بدانید